Author Archive: Bartosz Gałązka
Bartosz Gałązka
14 października 2022
Etnocentrum na ścieżkach kultury tradycyjnej, Galicyjskie Gorzkie żale, Pieśni nabożne Podkarpacia
Ważną częścią obrzędowości okresu Wielkiego Postu są Gorzkie żale. W trakcie badań prowadzonych w ramach zadania „Etnocentrum Ziemi Krośnieńskiej na ścieżkach tradycji. Wyprawa pierwsza: obrzędowość doroczna”, nabożeństwo to często było tematem rozmów z naszymi informatorami. Wielu rozmówców ubolewało nad faktem, że oryginalne (=ludowe, tradycyjne, śpiewane w miejscowych kościołach od wieków) melodie Gorzkich żalów bywają w ich parafiach w ostatnich latach „przekręcane”, „zmieniane” (=propaguje się ich normatywną, śpiewnikową formę melodyczną), co sprawia, że ludzie mniej chętnie uczestniczą w tym nabożeństwie. Mieszkaniec Baryczy (pow. brzozowski) zauważył, że ważne jest, by osoba prowadząca śpiew w danej miejscowości wywodziła się z lokalnej społeczności: Akurat…
Read more
Bartosz Gałązka
16 lipca 2022
Pieśni nabożne Podkarpacia, Śpiewy tradycyjne z Szufnarowej
TERESA (JANINA) GABOR (27 grudnia 1939 – 14 lipca 2022). Pamiętam moją pierwszą wizytę u p. Janiny (na chrzcie omyłkowo wpisano w dokumenty imię Teresa, którego nie używała) w lipcu 2006 roku. Skromny, schludny domek pod lasem – mówiąc precyzyjniej: wśród lasów – na krańcu wsi, blisko granicy z Wielopolem i z Jaszczurową, kilometr czy dwa od Brzezin. Przy domu ogród prowadzony „po dawnemu”, studnia. Trafiłem tam wiedziony przekorą.
Bartosz Gałązka
9 kwietnia 2022
Pieśni nabożne Podkarpacia
Prezentowana tu muzyka, pochodząca z płyty wydanej przez Stowarzyszenie „Muzyka Dawna w Jarosławiu” jako kolejny owoc współpracy z wyżej podpisanym, związana jest z nieznaną szerzej postacią Michała Stareckiego (1922-2017), „muzykanta” – jak sam siebie żartobliwie określał – a właściwie ludowego organisty pochodzącego z miejscowości Iwanówka położonej nieopodal Tarnopola (dzisiejsza Ukraina).
Bartosz Gałązka
7 kwietnia 2022
Galicyjskie Gorzkie żale
O projekcie „Galicyjskie Gorzkie żale” można też poczytać i posłuchać w życzliwych kulturze tradycyjnej podkarpackich mediach oraz na stronach partnerskich instytucji i organizacji. Polecam – i życzę miłej lektury i przyjemnego słuchania!
Bartosz Gałązka
9 lutego 2022
Galicyjskie Gorzkie żale
Zachowanie tradycyjnych melodii Gorzkich żalów dla żywej praktyki jest głównym celem prezentowanego na tych stronach stypendialnego projektu. Zdaniem badacza – najważniejszym. Ale nie jedynym. Zbiór lokalnych wersji i wariantów muzycznych składa się na skarbiec, obejmujący zarówno wiernie zachowane wątki sprzed kilku stuleci, jak i te, które noszą ślady przeróbek dokonanych w duchu poszczególnych epok. Każdy z zapisów, zarówno odmiany pojedynczych śpiewów, jak i całych cykli, może stanowić punkt wyjścia do interpretacji i reinterpretacji – niezależnie od domniemanego pierwowzoru, za który bywa uznawany skodyfikowany normatyw (czy jakiegokolwiek innego), lub też w jego kontekście.
Bartosz Gałązka
30 grudnia 2021
Galicyjskie Gorzkie żale
Wśród umieszczonych tu w plikach dźwiękowych wersji i wariantów melodycznych kompozycji składających się na cykl pasyjny Gorzkich żalów (z niemałym trudem wybranych z kilkuset oryginalnych muzycznych wariantów nabożeństwa) znalazły się zarówno melodie reprezentatywne dla regionów i ośrodków, jak i warianty ilustrujące różne drogi ludowej recepcji śpiewnikowych normatywów oraz utwory stanowiące kontrafaktury innych śpiewów pasyjnych, także tych trudnych bądź niemożliwych do zidentyfikowania na bieżącym etapie prac.
Bartosz Gałązka
29 grudnia 2021
Galicyjskie Gorzkie żale
Przedmiotem prezentowanej tu publikacji jest zjawisko ludowej różnorodności muzycznej w nabożeństwie Gorzkich żalów. W wymiarze regionalnym i lokalnym zjawisko to stanowi żywą część tradycji, ważną dla katolickich społeczności tzw. dawnej Galicji i terenów ościennych, niewystarczająco jednak docenianą przez miejscowe środowiska parafialne i kulturalne, i m.in. dlatego w ostatnich dekadach zanikającą w swojej autentycznej, dawnej formie, a zasługującą na zachowanie i ochronę. Rezultatem projektu stypendialnego zatytułowanego „Galicyjskie Gorzkie żale w tradycyjnych wariantach lokalnych (z badań własnych)”, realizowanego przez Bartosza Gałązkę w roku 2021, jest 800-stronicowa antologia pozostająca na razie w postaci cyfrowej i nieustannie aktualizowana.
Bartosz Gałązka
12 grudnia 2021
Etnocentrum na ścieżkach kultury tradycyjnej
Przerwana transmisja pokoleniowa ustnej tradycji – fakt, z którym nie sposób się nie zgodzić, i z którym trudno się pogodzić. Świadomość nieodwracalności zmian, jakie dokonały się w przeciągu ostatniego półwiecza, nie może jednak zwalniać z prób ocalenia choćby nielicznych przejawów przekazu międzypokoleniowego – tego aspektu „życia po dawnemu”, który umożliwiał trwanie wyobrażeniom, symbolom, motywom, tekstom…, odpowiadał za zachowanie ciągłości wiedzy (bynajmniej nie tajemnej) i pozwalał kolejnym pokoleniom na zachowanie tradycyjnych umiejętności.
Bartosz Gałązka
2 października 2021
Etnocentrum na ścieżkach kultury tradycyjnej, Śpiewy tradycyjne z Szufnarowej
Wydanie publikacji pt. „Śpiewy tradycyjne z Szufnarowej. Wybór z badań terenowych” nie zakończyło badań terenowych prowadzonych w tej miejscowości, malowniczo położonej w powiecie strzyżowskim województwa podkarpackiego. Działania promujące książkę umożliwiły bowiem badaczom spotkanie kolejnych miejscowych Mistrzów Tradycji, wcześniej nieidentyfikowanych jako lokalne autorytety w dziedzinie wiedzy o ginących zwyczajach dorocznych i rodzinnych, czy jako cenne źródła unikatowego repertuaru.
Bartosz Gałązka
5 września 2021
Galicyjskie Gorzkie żale
Granice zasięgów poszczególnych istotnych wariantów (metawariantów) śpiewów składających się na Gorzkie żale częściowo pokrywają się z kościelnymi granicami administracyjnymi. Zapisy z rzeszowskich i krośnieńskich parafii są zbliżone do przekazów przemyskich, przeworskich czy jarosławskich – wszystkie te ośrodki leżały przed stu laty w granicach diecezji przemyskiej.