Misja: transmisja

Telewizor po dawnemu. Fot. Agnieszka Bernacka

Przerwana transmisja pokoleniowa ustnej tradycji – fakt, z którym nie sposób się nie zgodzić, i z którym trudno się pogodzić. Świadomość nieodwracalności zmian, jakie dokonały się w przeciągu ostatniego półwiecza, nie może jednak zwalniać z prób ocalenia choćby nielicznych przejawów przekazu międzypokoleniowego – tego aspektu „życia po dawnemu”, który umożliwiał trwanie wyobrażeniom, symbolom, motywom, tekstom…, odpowiadał za zachowanie ciągłości wiedzy (bynajmniej nie tajemnej) i pozwalał kolejnym pokoleniom na zachowanie tradycyjnych umiejętności.

Zaangażowanie młodzieży w działania związane z projektem „Etnocentrum Ziemi Krośnieńskiej na ścieżkach kultury tradycyjnej. Wyprawa pierwsza: obrzędowość doroczna” miało umożliwić ukazanie młodemu pokoleniu nieprzemijającej wartości wiedzy i umiejętności zachowanych w pamięci i doświadczeniu pokolenia najstarszego. Dlatego do udziału w badaniach terenowych – czyli po prostu do udziału w rozmowach z przedstawicielami najstarszego pokolenia mieszkańców ziemi krośnieńskiej – oraz do udziału w próbach rewitalizacji pozyskanego materiału zaprosiliśmy młodzież uczącą się w szkole ponadgimnazjalnej (ZSP 1 w Krośnie) oraz studentki Uniwersytetu Rzeszowskiego.

Pogrzeb w okresie letnim. Konie w kondukcie żałobnym (fragment wywiadu dotyczącego zwyczajów dorocznych, przeprowadzonego przez uczennicę ZSP1 w Krośnie w ramach projektu).

Okazało się, że udało się zrealizować nie tylko cele zapisane w programie projektu. Stało się coś więcej. Kilkoro młodych ludzi odkryło w sobie autentyczną pasję badawczą i ruszyło w teren, szukając rozmówców we własnych rodzinach i sąsiedztwie. Pozyskali bardzo ciekawy materiał, a spotkanie z tradycją było dla nich – jak sami opowiadają – w pierwszej kolejności okazją do lepszego poznania bliskich osób z rodziny, zrozumienia ich biografii, wyborów życiowych, „programu życiowego”, który wynikał m.in. z rzeczywistości, w jakiej przeżyli lata dzieciństwa i młodości. Młodzi ludzie odnaleźli również we wspomnieniach, które wysłuchali, świadectwo niezmienności postaw ludzkich i archetypów. Zadumali się nad przemianami kultury tradycyjnej i przyczynami tych przemian. Porównali dawne życie na podkrośnieńskiej wsi – obraz wyłaniający się z opowieści ich poprzedników – z własnymi doświadczeniami związanymi z funkcjonowaniem w dzisiejszym zunifikowanym świecie. POCZULI SIĘ KONTYNUATORAMI. Zafascynowali się odchodzącą kulturą tradycyjną – i zaczęli szukać sposobów na jej ocalenie w ramach dzisiejszej rzeczywistości.

Świętego Jana raniejko – fragment pieśni sobótkowej z Zarszyna z przekazu mieszkanki wsi ur. w roku 1928, w wykonaniu uczestniczek warsztatów w Etnocentrum Ziemi Krośnieńskiej (grudzień 2021).

Kolejne lata pokażą, czy owa fascynacja okaże się nieprzemijającą. Projekty badawcze czekają…

Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu pochodzących z Funduszu Promocji Kultury, uzyskanych z dopłat ustanowionych w grach objętych monopolem państwa, zgodnie z art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych.

(c) Bartosz Gałązka 2021