Definicja i systematyka śpiewów żałobnych

Z założeń projektu wynika szerokie rozumienie określenia: „śpiewy żałobne” – przedmiotem badań jest tu zespół śpiewów związanych ze zwyczajami, liturgicznymi i pozaliturgicznymi, towarzyszącymi śmierci człowieka i jego pogrzebowi, oraz śpiewów przeznaczonych do wykonywania w liturgii Dnia Zadusznego (Wspomnienia wszystkich wiernych zmarłych) i podczas modlitw tzw. „wypominkowych”. Zbiór obejmuje przede wszystkim pieśni, ale także recytatywy modlitw, psalmy, litanie i krótkie inwokacje, śpiewane „modlitewki”. Badaniami objęte zostały również cykle śpiewów (różańce, godzinki, koronki, Anioł Pański i in.), związane z żałobnymi zwyczajami.

Celowo unikamy tu określenia: „pogrzebowe” – w tak zdefiniowanym zbiorze znalazły się nie tylko śpiewy o tematyce śmierci i pogrzebu, ale także inne, ze względu na treść literacką należące prymarnie do innych grup utworów, ale ze względu na funkcję ściśle związane z okolicznościami pogrzebowymi.

Zebrany materiał, uporządkowany pod względem treści literackiej (motywów tekstu słownego), formy muzycznej oraz zwyczajowo-obrzędowej funkcji, obejmuje więc:

I Śpiewy żałobne:

  1. „właściwe” śpiewy pogrzebowe:
    a) pieśni,
    b) modlitwy, inwokacje, psalmy, litanie;
  2. pieśni o sądzie ostatecznym,
  3. pieśni o Świętej Rodzinie,
  4. pieśni o (i do) aniołów i świętych (patronów konającego),
  5. śpiewy maryjne,
  6. pieśni pasyjne,
  7. pieśni przygodne,
  8. pieśń katechizmowa,
  9. śpiewane „modlitewki”,
  10. pieśni świeckie;

II Cykle żałobne:

  1. różańce,
  2. koronki,
  3. godzinki,
  4. Anioł Pański;

III Oracje pogrzebowe

oraz nieliczne śpiewy nie dające się zakwalifikować do żadnej z wymienionych podgrup, (wśród nich pieśni proweniencji dziadowskiej, odpustowej) i współczesne piosenki religijne (niepublikowane w antologii).

Zrealizowano w ramach stypendium z budżetu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.