Mówią, że etnograf zawsze się spóźnia – czasem jednak przybywa w porę i zdąży się dowiedzieć. Szczęśliwie, badania nad obrzędowością doroczną Krośnieńskiego zaowocowały cennymi dla nas odkryciami.
TERESA (JANINA) GABOR (27 grudnia 1939 – 14 lipca 2022). Pamiętam moją pierwszą wizytę u p. Janiny (na chrzcie omyłkowo wpisano w dokumenty imię Teresa, którego nie używała) w lipcu 2006 roku. Skromny, schludny domek pod lasem – mówiąc precyzyjniej: wśród lasów – na krańcu wsi, blisko granicy z Wielopolem i z Jaszczurową, kilometr czy dwa od Brzezin. Przy domu ogród prowadzony „po dawnemu”, studnia. Trafiłem tam wiedziony przekorą.
Wydanie publikacji pt. „Śpiewy tradycyjne z Szufnarowej. Wybór z badań terenowych” nie zakończyło badań terenowych prowadzonych w tej miejscowości, malowniczo położonej w powiecie strzyżowskim województwa podkarpackiego. Działania promujące książkę umożliwiły bowiem badaczom spotkanie kolejnych miejscowych Mistrzów Tradycji, wcześniej nieidentyfikowanych jako lokalne autorytety w dziedzinie wiedzy o ginących zwyczajach dorocznych i rodzinnych, czy jako cenne źródła unikatowego repertuaru.
W niedzielne popołudnie 11 lipca 2021 r. Dom Kultury w Szufnarowej rozbrzmiewał tradycyjnymi szufnarowskimi melodiami. Pretekstem do spotkania z perłami kultury niematerialnej regionu była promocja książki Śpiewy tradycyjne z Szufnarowej. Wybór z badań terenowych, wydanej dzięki środkom z Unii Europejskiej pozyskanym przez Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju Wsi Szufnarowa.
Poszukiwania pieśni w Szufnarowej (woj. podkarpackie, pow. strzyżowski) prowadziłem nie tylko w okresie współpracy ze Stowarzyszeniem Na Rzecz Rozwoju Wsi, ale właściwie od samego początku moich badań terenowych. Dzięki temu miałem możliwość (i szczęście) poznać wybitnych – w większości już niestety nieżyjących – depozytariuszy lokalnej tradycji i nagrać zapamiętane przez nich pieśni oraz towarzyszące śpiewom opowieści. W istocie to oni są autorami wydawanego właśnie zbioru; bez ich znakomitej pamięci, otwartości i życzliwości nie udałoby się ocalić wielu z prezentowanych w najnowszej książce tekstów i melodii.
„Co wieś, to inna pieśń” – powtarzają starsi ludzie, zwracając uwagę na lokalne zróżnicowanie folkloru słowno-muzycznego. Często te same utwory nawet w sąsiadujących ze sobą miejscowościach brzmią inaczej – różnice dotyczą melodii, rytmu, tempa, stylu wykonania, niekiedy gwarowej wymowy, rzadziej: kształtu tekstu słownego, doboru strof… Niektóre wsie wyróżnia niespotykany nigdzie indziej zasób repertuaru. Szczęśliwie dla naszej kultury tradycyjnej ciągle jeszcze trwa „ostatnia chwila” na dokumentowanie i ocalanie tej barwnej różnorodności.